Net-biling – czyli nowy system rozliczania prosumentów!

Prosumenci w Polsce od 2016 roku mogli korzystać z systemu opustów, opierającego się na net-meteringu. W 2022 roku formuła rozliczenia prosumenckiego została zmieniona i pojawi się net-biling. Czym jest? Jakie znaczenie ma to dla OZE w Polsce? Czy dzięki zmianom w fotowoltaice prosumenci zyskają, czy wręcz odwrotnie – stracą? Sprawdź co powinieneś wiedzieć o nowym systemie rozliczania prosumentów.

Net-biling – co to jest?

Net-biling jest nowym systemem rozliczania prosumentów. Opiera się na wartości energii zakupionej i oddanej. Co to znaczy?

Do tej pory, osoby posiadające fotowoltaikę mogły oddawać do sieci nadwyżki energii i odebrać 70-80% z niej, w przeciągu roku od wprowadzenia. W nowym systemie – net-bilingu, nadwyżki prądu będzie można sprzedać do sieci energetycznej po określonej cenie, a za energię pobraną z sieci, prosumenci będą płacić jak normalni odbiorcy.

System net-bilingu zakłada, że nadwyżki z instalacji prosumenta, będą wprowadzane do sieci, a następnie wyceniane przez sprzedawcę po cenie rynkowej. W pierwszym etapie wprowadzania zmian, do rozliczeń będzie służyła średnia miesięczna cena prądu na TGE z Rynku Dnia Następnego. Wartość energii będzie wpływała na specjalne konto prosumenta, zaś rachunek za energię pobraną z sieci, zostanie przy rozliczeniu pomniejszony o zebraną wartość. Okres rozliczenia ma wynosić 12 miesięcy. Jeśli nie wykorzystamy całej zebranej sumy w tym czasie, do końca 13 miesiąca, zostanie nam zwrócone 20% wartości pozostałej energii, wprowadzonej w danym miesiącu.

Od 2024 do wyliczania wartości energii będzie służyła godzinowa stawka TGE, a nie miesięczna.

Najważniejsze rzeczy, które prosument powinien wiedzieć o net-bilingu to:

• W przypadku ujemnych cen energii prosument jest zobowiązany do wyłączenia instalacji fotowoltaicznej.
• Sprzedaż energii nie będzie objęty ani VAT-em, ani PIT-em.
• Do rozliczeń będzie służyć specjalne konto prosumenckie.
• Wartość nadwyżek prądu, będzie wyliczana na podstawie ceny rynkowej.
• Energia pobrana z sieci będzie ustalana po stawce detalicznej.
• Okres rozliczeniowy będzie trwać 12 miesięcy.

Opłacalność net-bilingu

Nowy system rozliczania, ma bezpośredni wpływ na opłacalność fotowoltaiki. Najlepiej widać to po czasie zwrotu instalacji fotowoltaicznej.

Załóżmy, że posiadamy system o mocy 5,5 kW warty około 25.300 zł. Korzystając z taryfy G11 i posiadając autokonsumpcję na poziomie 25%, fotowoltaika w systemie opustów, spłaci się w najgorszym wypadku po 6,5 roku (biorąc pod uwagę prognozy cen prądu 2022).

W przypadku net-bilingu, dla tych samym parametrów, najdłuższy czas zwrotu wynosi około 9,93 lat. Jest to blisko 3,5 roku dłużej niż w obecnym systemie. Jasno wynika z tego, że opłacalność fotowoltaiki w systemie net-bilingowym jest mniejsza. Należy jednak pamiętać, że instalacje słoneczne są tak projektowane, aby służyły przynajmniej 25 lat, więc nadal jest to dobra inwestycja, zwłaszcza że ceny prądu stale rosną.

Czemu wprowadzony ma zostać nowy system rozliczania prosumentów?

System opustów, cieszy się bardzo dużą popularnością wśród prosumentów. Tuż po ogłoszeniu daty wdrożenia nowego systemu, mnóstwo klientów zdecydowało się na montaż fotowoltaiki w jak najszybszym terminie, aby „załapać” się jeszcze do starego rozwiązania, bazującego na net-meteringu. A dlaczego ma zostać wprowadzony net-biling? Powodów jest kilka.

• Wymogi Unijne – Parlament Europejski i Rada UE ustanowiła dwie dyrektywy, które miały wpływ na wdrożenie nowego systemu. Jedna z nich – 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, stanowi, że wszyscy uczestnicy rynku, są zobowiązani do uiszczania opłat sieciowych. Kolejna dyrektywa – z dnia 11 grudnia 2018 roku, uznaje jednak obowiązek otrzymania wynagrodzenia przez prosumentów, za dostarczoną energię elektryczną do sieci. Net-biling został tak skonstruowany, aby odpowiadać na obie te dyrektywy.
• Problem ekonomiczny i infrastrukturalny operatorów sieci i sprzedawców prądu – liczba prosumentów w Polsce przekraczała na koniec stycznia 2022 roku 880.000. Przewiduje się, że przy takim tempie, przekroczymy milion osób z mikroinstalacją w I kwartale 2022 roku. Sprzedawcy prądu, mają tracić kilkaset złotych rocznie, na każdym z nich, właśnie przez opust na opłatach dystrybucyjnych. Firmy sprzedające energię muszą uregulować cały rachunek, względem operatora sieci. Różnicę tą miało pokrywać zabieranie 20-30% nadwyżek prądu przekazanego przez prosumentów, jednak według sprzedawców energii – to jest za mało. Zaczęło to rodzić kolejny problem, ponieważ klienci, aby pokryć stracone nadwyżki energii, przewymiarowują instalację fotowoltaiczną. Wiąże się to ze wzrostem napięcia w sieci, czego aktualna infrastruktura nie jest w stanie wytrzymać, więc dochodzi do odłączeń mikroinstalacji.

• Konieczność zwiększenia autokonsumpcji energii elektrycznej wytwarzanej z OZE – istnieje aktualnie bardzo duża dysproporcja między wytwarzaniem energii z instalacji OZE, a jej zużywaniem w godzinach szczytu. Produkcją energii z odnawialnych źródeł energii, takich jak fotowoltaika nie można sterować, co niesie zagrożenie dla sieci energetycznej. Net-biling został tak stworzony, aby cena energii była kształtowana przez popyt na nią.

Net-biling – od kiedy zastąpi system opustów?

Net-biling zastąpi system opustów już od 1 kwietnia 2022 roku. Przez to wiele osób chce założyć instalację fotowoltaiczną przed tą datą, ponieważ zgłoszenie jej do 31 marca 2022 roku umożliwia korzystanie ze starego systemu, przez kolejnych 15 lat.

O tym, że system net-bilingu wejdzie w życie, było wiadomo już 02.12.2021, kiedy to Senat przegłosował nowelizację ustawy o OZE, wprowadzającej sprzedaż nadwyżek wyprodukowanej Energii.

Porównanie – net-biling vs net-metering

Net-biling i net-metering nie mają ze sobą zbyt wiele wspólnego, choć oba są lub będą wykorzystywane do rozliczania energii z odnawialnych źródeł energii. Jak przedstawiają się najważniejsze kwestie w tych dwóch systemach?

W całej tej zmianie systemu warto zaznaczyć dwie najważniejsze kwestie. Pierwszą jest konieczność zwiększenia autokonsumpcji w godzinach szczytu, ponieważ występować będzie bardzo duża dysproporcja między cena hurtową, a detaliczną. Nie warto będzie również przewymiarowywać instalacji, ponieważ odwrotnie niż w net-meteringu, większość nadwyżek energii będzie przepadać.

Co prosument może zyskać dzięki net-bilingowi i jakie zagrożenia niesie?

Net-biling jest bardzo mocno krytykowany, jednak zmiana starego systemu opustów, według przedstawicieli rządu i energetyki była konieczna dla zachowania stabilności polskiego systemu energetycznego.

Najważniejszymi korzyściami, jakie daje net-biling jest wypełnienie dyrektyw Unii Europejskiej. Koszt energii powinien być także powiązany z mechanizmami rynkowymi, gdyż pozwoli to na większą elastyczność całego systemu energetycznego. To z kolei pozwoli w przyszłości również na podłączenie większej ilości mikroinstalacji, a także wielkoformatowych systemów, jak np. farmy fotowoltaiczne.

Net-biling niesie za sobą pewne problemy, które mogą się odbić na przyszłych prosumentach:

• Różnice między cenami energii oddanej i odebranej – przez szereg opłat związanych z detalicznym zakupem energii (białe certyfikaty, zielone, koszt bilansowania, akcyza czy marża) prosument może stracić 15-20% w stosunku: energia kupiona a energia sprzedana.
• Spadek cen prądu – choć póki co ciągle rosną, to może się wkrótce okazać, że wraz ze wzrostem liczby instalacji fotowoltaicznych, ceny energii zaczną spadać. Może to spowodować systematyczny spadek opłacalności fotowoltaiki.
• Największym zagrożeniem jest niestabilność cen – ceny energii na Rynku Dnia Następnego, są aktualnie wysokie, z kolei koszt zakupu prądu stosunkowo niskie. Jest to korzystna sytuacja dla prosumentów, którzy będą korzystać z rozliczeń w systemie net-bilingu. Sytuacja na rynku cen energii jest jednak zmienna i może dojść do sytuacji zupełnie odwrotnej, gdzie detaliczne ceny zakupu energii będą wysokie, a te na Rynku Dnia Następnego niskie. W takiej sytuacji przyszli prosumenci będą wiele tracić.
• Podatek VAT – jest on naliczany od całego wolumenu energii pobranej z sieci, bez względu na ilość wprowadzonych nadwyżek. Gospodarstwa domowe nie mogą odliczać VAT-u, ponieważ nie są jego podatnikami. Zatem prosument będzie tracić 23% od ilości energii wprowadzonej do sieci, a następnie odebranej w przeciągu jednego roku.

Było jasne, że system opustów będzie trzeba w końcu zmienić. Ten sposób rozliczania odpowiadał wielu prosumentom, jednak niósł on wiele ogólnych problemów. Zaproponowany jednak system net-bilingu, w obecnej formie i z obecnymi datami wdrożenia, przyniesie ze sobą smutne konsekwencje dla całego rynku fotowoltaiki. Zmiany powinny zostać rozłożone bardziej w czasie, a także skonsultowane z przedstawicielami branży.